Democratisch en transparant bestuur, zonder graaiers

Bindende referenda voor directe democratie

Het stadsbestuur van Sint-Niklaas heeft de gewoonte om uitslagen van referenda naast zich neer te leggen. Denk maar aan het referendum over een ondergrondse parking onder de grote markt in 1998 (92% stemde tegen) of de privatisering van de reinigingsdienst in 2013 (84% stemde tegen). Beiden kwamen er toch. 

In januari 2019, tijdens de allereerste gemeenteraad van ons allereerste gemeenteraadslid Jef Maes, legden we een voorstel van de vzw Meer Democratie ter stemming, waarbij burgers een voorstel of vraag op de agenda van de gemeenteraad konden plaatsen als het gesteund werd door 300 medebewoners van Sint-Niklaas. De meerderheid van N-VA, Open VLD en Groen stemden tegen (ondanks dat toenmalig Groen-voorzitter Meyrem Almaci het vóór de verkiezingen wel steunde) en Vooruit en CD&V onthielden zich. Allen blijkbaar bang voor de mening van het volk.

De schepen van participatie (Groen) stelde dat de tijd nog niet rijp was en hij zou terugkomen met een tegenvoorstel. Anderhalf jaar later in september 2020 hebben we ons voorstel opnieuw op de agenda gezet, gezien de totale radiostilte vanuit het stadsbestuur. De schepen vroeg opnieuw meer tijd en beloofde nu een tegenvoorstel tegen april 2021.

Het werd uiteindelijk december 2021 in de vorm van een ‘Reglement openbaarheid van bestuur en participatie’. Waar de vzw Meer Democratie de grens legde op 300 ondertekenaars, verhoogde het stadsbestuur de drempel naar 500 ondertekenaars. Daarnaast beslist het stadsbestuur of het op de gemeenteraad zelf, dan wel in een commissie zonder live stream en verslag wordt behandeld. Enkel de eerste ondertekenaar van het voorstel krijgt 15 minuten spreektijd, waarna hij/zij in de publieksbanken moet plaatsnemen en niet mag deelnemen aan het debat. Een referendum wordt enkel nog georganiseerd als 10% van de bevolking hierom vraagt en de uitslag is niet bindend. Zeer hoge drempels en een maat voor niets. Burgerinspraak is duidelijk niets gewenst in het stadhuis, ook niet met een schepen van participatie…

Wij zullen de drempel voor het petitierecht verlagen naar 300 ondertekenaars, behandelen het steeds in de gemeenteraad als eerste punt op de agenda (en leggen het ter stemming voor) en voorzien een bindend referendum vanaf 1% van de bevolking hierom vraagt. De vraagstelling of het voorstel worden bepaald door de burgers, zonder bemoeienis van het schepencollege. Dat is echte inspraak met respect voor het volk.

Als dit stadsbestuur inspraak organiseerde over de heraanleg van de markt of de bouw van een nieuw privézwembad met ons belastinggeld, dan ging het – om het op flessen te trekken - enkel over de plaats van de zitbanken of de kleur van de glijbanen. Er waren nochtans belangrijkere vragen te stellen:

• Is het verantwoord om meer dan 20 miljoen euro te spenderen aan een heraanleg van de markt als 1 kind op 5 in armoede opgroeit, er meer dan 4.000 mensen op de wachtlijst voor een sociale woning staan en er 288 dak- en thuislozen leven in onze stad?
• Willen we een openbaar of een privé zwembad bouwen met ons belastinggeld? Willen we het in een woonwijk (Watermolenwijk) of aan De Ster? Gaan we Sinbad behouden of verkopen we het zodat onze privépartner geen concurrentie heeft? Als we Sinbad alsnog verkopen, wat moet er dan in de plaats komen?

Over die vragen kreeg de bevolking geen inspraak. Dat kan anders. 

We peilen voortdurend naar de mening en voorstellen van de bevolking. Via online platformen organiseren we peilingen, bevragingen en interactie over bestuursbeslissingen, maar we gaan ook de straat op, om alle bevolkingsgroepen te bereiken. Geen nieuwe projecten zonder echte inspraak van inwoners en buurtbewoners.

Geen gegraai in Sint-Niklaas

In het Nieuwsblad (oktober 2023) lezen we dat de burgemeester van Sint-Niklaas een loon heeft van 12.499 euro bruto. Alsof dat nog niet volstaat komen daar vakantiegeld bij (92 procent van een maandloon) en een eindejaarspremie (een vast bedrag aangevuld met 3,6 procent van het jaarloon) bij. Een schepen verdient 9.374 euro bruto. Met zo’n hoge lonen is het normaal dat ze nog weinig voeling hebben met Jan Modaal in de straat. Met PVDA stellen we voor om deze lonen te halveren, dan hebben ze nog steeds meer dan voldoende inkomen voor een goed leven en een veelvoud van een groot deel van hun bevolking.

Verkozen politici zijn verantwoording verschuldigd aan de bevolking en horen niet thuis in raden van bestuur van multinationals, beursgenoteerde bedrijven of banken. Wat is er mis met een consequent engagement voor de samenleving? We verbieden verkozen politici om voortaan nog van twee walletjes te eten.

We lassen een ‘ontluizingsperiode’ in van vijf jaar, vooraleer ex-politici na hun afscheid uit de politiek een mandaat kunnen opnemen bij banken of bedrijven. Niemand gelooft dat multinationals ex-politici aan boord halen voor hun expertise en know-how. Wel voor hun uitgebreide adresboekje en wijdvertakte politieke netwerk. Een afkoelingsperiode van vijf jaar is geen overdreven luxe. Dat het Sint-Niklase stadsbestuur daarin het voortouw neemt: zou dat geen mooi signaal zijn?

Transparant stadsbestuur en openbare controle

Transparantie begint bij het openbaar maken van alle bestuursbeslissingen. We stellen alle relevante documenten beschikbaar voor burgers. Niet alleen de beslissingen van de gemeenteraad, maar ook van het schepencollege: we maken alle beslissingen en voorbereidende documenten openbaar, op eenvoudig verzoek van burgers, en dat vanaf hun eerste behandeling op het schepencollege.

We geven burgers ook actief en onbeperkt toegang tot alle bestuursdocumenten van stadsbedrijven en intercommunales, en maken contracten en convenanten met projectontwikkelaars openbaar. Waarom schrik hebben van democratische controle?
Wij willen volledige openbaarheid. Alleen welbepaalde dossiers die een specifieke en concrete bedreiging vormen voor de openbare veiligheid, en individuele personeelsdossiers kunnen daar buiten vallen. Door de trend naar meer autonomie en privatisering van stadsdiensten, gaat de openbaarheid achteruit. Het kan niet dat contracten tussen de stad en privébedrijven zogezegd om concurrentiële redenen de openbaarheid beperken. Informatie achterhouden fnuikt het democratische debat.

We laten niet alleen gemeenteraadsleden van de meerderheid toe in gemeentelijke bedrijven en intercommunales, maar ook van alle oppositiepartijen, om het debat mogelijk te maken en geen potjes toegedekt te houden. In Sint-Niklaas krijgen enkel de meerderheidspartijen kabinetsmedewerkers. Om de oppositiepartijen te ondersteunen en ze de mogelijkheid te geven echt diepgaand onderzoek te doen en voorstellen uit te werken, voorzien we ook een medewerker per oppositiepartij.

Een sterk middenveld is belangrijk voor een democratie-van-onderuit, omdat het allerlei groepen betrekt, omdat het mensen versterkt, omdat er kennis samengebald zit… Een brede en diepe democratie kan niet zonder een goed ontwikkeld middenveld. Van actiegroepen tot vakbonden, van vrouwenorganisaties tot buurt- en natuurverenigingen: zij zijn een essentiële schakel in het democratische proces. Ze vormen de buik van de samenleving waar het debat wordt georganiseerd en mensen samenkomen. Ze kunnen mee de agenda bepalen en meningen helpen vormen.

We versterken de deelname van het sociale middenveld in de raden van bestuur van intercommunales, stadsbedrijven, huisvestingsmaatschappijen en andere stedelijke bestuursorganen. We maken komaf met de oude politieke cultuur van politieke benoemingen en vriendjespolitiek, maar maken ruimte voor sterke, onafhankelijke bestuursraden met verkozen politici en geëngageerde bestuursleden uit sociale organisaties en het middenveld.

We zetten de streaming van de gemeenteraad verder en maken het toegankelijk voor iedereen. We zorgen voor een gedetailleerd schriftelijk verslag van de gemeenteraad en de commissies. We bouwen een gebruiksvriendelijk en interactief digitaal platform uit, in woord en beeld, zodat burgers het werk van de gemeenteraadsleden en schepenen veel beter kunnen opvolgen en controleren. Zo kan de opname van de gemeenteraad per agendapunt worden bekeken.

Een Bureau voor Transparantie en Goed Bestuur

We richten een officiële ‘Transparantiewaakhond’ op, naar het voorbeeld van Barcelona. Het Barcelonese Oficina para la Transparencia y las Buenas Prácticas telt 56 personeelsleden die ervoor zorgen dat het beheer van publieke fondsen volledig wettelijk gebeurt. 

Waarom is dat belangrijk? Omdat de stad een publiek gegeven is. Omdat de stad met publieke middelen gefinancierd wordt. Omdat de stad de plaats is waar mensen samen leven, wonen, werken, zich bewegen en ontspannen, en de behoeften van de mensen bijgevolg centraal moeten staan. En dat is iets helemaal anders dan de belangen van vastgoedbaronnen, financiële holdings en speculanten.

Het bureau licht de contracten van de stad door om te kijken of er onregelmatigheden zijn, om te controleren of er niet met sociale dumping gewerkt wordt en om te zien of er geen contracten zijn afgesloten met firma’s die filialen hebben in belastingparadijzen.

Wij willen een bureau dat het beheer van publieke fondsen van de stad controleert, dat aanbestedingsprocedures checkt, belangenconflicten uitsluit, en gesjoemel in de openbaarheid brengt.

We beschermen klokkenluiders en richten een anoniem meldpunt op waar ambtenaren en inwoners belangenvermenging en gesjoemel kunnen melden, naar het voorbeeld van de ‘ethische brievenbus’, buzón ético in het Spaans, in Barcelona.