In onze stad staan meer dan 4.000 mensen op de wachtlijst voor een sociale woning en meer dan 3.000 op de wachtlijst bij het sociaal verhuurkantoor. In plaats van een versnelling hoger te schakelen en meer aanbod te voorzien, verplicht de Vlaamse regering (N-VA, Open VLD en CD&V) nu om kwetsbare mensen en gezinnen achteraan op de wachtlijst te zetten of zelfs te schrappen met allerlei asociale uitsluitingsmechanismen. Deze beslissing die het stadsbestuur (N-VA, Open VLD en Groen) ter stemming voorlegde op de gemeenteraad van 24/11/2023 zal kwetsbare gezinnen in Sint-Niklaas en Temse nog meer de armoede induwen. We gaan op drie punten dieper in:
Een quote van Piet Steenssens (CAW Antwerpen) vat de gevolgen goed samen:
“De voorwaarde van lokale binding is een nieuw uitsluitingsmechanisme voor onze cliënten. Mensen in een precaire situatie moeten geregeld en noodgedwongen verhuizen om verschillende redenen: uitbuiting door huisjesmelkers, een echtscheiding, een nieuwe job, huiselijk geweld, enzovoort. Als je die groep verplicht om ergens vijf jaar onafgebroken te wonen, sluit je voor velen de deur naar een sociale huurwoning.”1 Of zoals de Liga voor Mensenrechten zegt op haar website: “We weten dat mensen in armoede vaker verhuizen. Daarbij is het vinden van een woning op zich al moeilijk genoeg. Mensen in armoede hebben dus niet de luxe om zich bij die zoektocht te beperken tot één gemeente omdat ze daar lokale binding opbouwen.”2
We vermoeden dat het doel (zoals ook in andere discussies rond dakloosheid en asielcentra naar voor kwam) is om de instroom van kwetsbare profielen te beperken. We reageren hierop met een quote van Joy Verstichele, coördinator van het Vlaams Huurdersplatform: “Dat argument is zuiver theoretisch. De praktijk leert dat ook zonder lokale binding het vooral mensen uit de eigen gemeente zijn die binnenstromen in de sociale huur. Door lokale bindingsregels op te leggen, los je trouwens het onderliggende probleem niet op. Je duwt die mensen gewoon in de handen van huisjesmelkers en schimmige tussenpersonen.”1
PVDA-gemeenteraadslid Chris Wauman: “Het stadsbestuur voegt geen extra uitsluitingsmechanismen toe bovenop wat de Vlaamse regering verplicht. Maar de experten zijn duidelijk over het resultaat: dit is asociaal en zal de kwetsbaren in onze stad aan hun lot overlaten en nog meer de armoede induwen.”
Bovendien loopt er nog een klacht bij de Raad van State van het Vlaams Huurdersplatform en HUURpunt, ondersteund door 10 andere middenveldorganisaties, tegen deze uitsluitingsmechanismen.3 Chris Wauman: “Wij hopen alvast dat er snel een uitspraak volgt en deze verplichte lokale binding in de vuilbak belandt.”
Wij zien in het voorstel ook geen oplossing voor de groeiende problematiek van dak- en thuisloosheid in onze stad. Integendeel, dak- en thuislozen zullen enkel nog aanspraak kunnen maken op versnelde toewijzing of erkenning als specifieke doelgroep mits attestering en de nodige bewijsstukken. Ook hun treft de ‘lokale binding’ als ze als doelgroep in aanmerking willen komen. Dit zal enkel zorgen voor opnieuw uitsluiting en vooral vertraging om deze mensen ‘brood, bad en bed’ aan te bieden, terwijl ze zo snel mogelijk moeten geholpen worden met een dak boven hun hoofd.
Of in de woorden van Piet Steenssens van het CAW, een van de organisaties die zo’n attest moeten aanleveren: “Wonen is een grondrecht waaraan je best niet te veel voorwaarden koppelt. Begeleiding moet dus in de eerste plaats een ingangspoort naar sociale huur zijn. Het mag geen opgelegde voorwaarde worden om aanspraak op een woning te kunnen maken. In dat laatste geval creëer je alweer een uitsluitingsmechanisme. We ontkennen niet dat een deel van de sociale huurders baat heeft bij ondersteuning. De CAW’s zetten nu al stevig in op woonbegeleiding. Het zal zaak zijn om voldoende laagdrempelige begeleiding te waarborgen. (…) Elke euro die men investeert in woonbegeleiding, verdient zichzelf terug en vermijdt andere, dure hulpverlening.”1
Daarnaast valt op dat er slechts 5 woningen worden voorzien voor Sint-Niklaas én Temse voor Housing First van dak- en thuislozen. We zijn een groot voorstander van het Housing First mechanisme dat gezien de begeleiding en ontzorging beter is dan het aanbod noodwoningen. Chris Wauman: “Tijdens de vorige winterprik zaten er alleen al 3 tot 5 langdurige daklozen in de noodwoning in Sint-Niklaas, die allen begeleiding nodig hadden, terwijl er nog meerdere op straat sliepen.” Volgens de dak en thuislozentelling sliepen er op 28 oktober 2022 in Sint-Niklaas alleen al 12 daklozen in openbare ruimte (o.a. park, station) en 15 in niet-conventionele ruimtes zoals garageboxen, tenten en vrachtwagens. “Amper vijf woningen is dus absoluut onvoldoende. Toch zeer teleurstellend gezien het stadsbestuur hier eind vorig en begin dit jaar steeds naar verwees als dé structurele oplossing voor de problematiek van dak- en thuislozen.”
Het voorstel tot beslissing bevat ook de oprichting van een centraal digitaal inschrijvingsregister, eveneens een verplichting van de Vlaamse regering. Iedereen die op een huidige wachtlijst staat, inclusief elk meerderjarig gezinslid, zal zich in de eerste drie weken van 2024 opnieuw moeten inschrijven, uitsluitend digitaal via itsme® of met eID en kaartlezer. Zonder registratie word je geschrapt van de wachtlijst.
En ja, het stadsbestuur voorziet dat mensen beroep kunnen doen op de digipunten, een aanspreekpunt in het Welzijnshuis of hulp van de maatschappelijke werkers van het Welzijnshuis. Maar nee, dit is geen toereikende oplossing voor heel deze groep kwetsbare mensen en gezinnen. Niet alle 7.000 mensen op de wachtlijst zullen op die korte tijd op de hoogte gebracht zijn, niet iedereen zal de geschreven communicatie meteen begrijpen, niet iedereen beschikt over itsme, niet iedereen kan zomaar overweg met zijn eID of zoals de praktijk aangeeft, kent zijn pincode nog. En een duplicaat aanvragen duurt minstens drie dagen en kost nog eens 5 euro. Sommige kwetsbare profielen hebben zelfs geen eID zoals ambtshalve geschrapten of omdat ze de kost van 25 euro niet kunnen betalen. Daarbovenop zijn de maatschappelijk werkers van het Welzijnshuis overbevraagd, zoals ook de schepen moest erkennen, wat hun mogelijkheden tot bijkomende begeleiding beperkt.
“We vrezen dus dat die timing niet realistisch is. Ook deze beslissing zal waarschijnlijk de wachtlijsten inkorten, maar vooral kwetsbaren uitsluiten.” PVDA-gemeenteraadslid Chris Wauman vroeg om de termijn te verlengen en de eID-gerelateerde kosten voor de betrokkenen tijdelijk kwijt te schelden. Het stadsbestuur ging hier niet op in. We vroegen ook om iedereen die op de wachtlijst staat en die zich niet zelf opnieuw inschrijft noch telefonisch bereikbaar is, thuis te gaan opzoeken en helpen. Het stadsbestuur ging dit bekijken, maar vreesde ervoor gezien de huidige te hoge werklast.
Het recht op wonen is een mensenrecht. Uitsluitingsmechanismen die kwetsbare gezinnen hiervan uitsluiten en in de handen van huisjesmelkers drijven, zullen wij nooit steunen. De enige structurele oplossing voor de huidige wooncrisis en de enorme wachtlijsten is om meer betaalbare en sociale woningen te voorzien. We betreuren dat het stadsbestuur in deze niet de nodige inspanningen levert en projectontwikkelaars nog steeds niet verplicht om voldoende betaalbare en sociale woningen te voorzien. De huidige ambitie van het stadsbestuur is om slechts 9% sociale woningen te voorzien tegen 2035. Met PVDA vragen we een versnelde bouw en op middellange termijn een objectief van 20% om echt aan de noden te voldoen. We verwelkomen de opening van het stadsbestuur om te bekijken of het geplande traject kan versneld worden en zullen dit van nabij opvolgen.
(1) https://sociaal.net/achtergrond/hervorming-sociale-huur-duwt-mensen-in-handen-van-huisjesmelkers/
(2) https://mensenrechten.be/nieuwsberichten/nieuw-toewijzingssysteem-sociale-huurwoningen-werkt-meer-dak-en-thuislooshe
(3) https://mensenrechten.be/nieuwsberichten/het-grondwettelijk-hof-zet-rem-op-uitkleding-sociaal-huursysteem